मी म्हणजे कोण? अहंकाराचा विनाश

मी म्हणजे कोण? अहंकाराचा विनाश

"मी" हा शब्द जरी लहान असला, तरी तो माणसाच्या संपूर्ण अस्तित्वाला आकार देणारा आहे. प्रत्येकाच्या मनात "मी" नावाचा एक आवाज असतो, जो त्याला स्वतःच्या अस्तित्वाची जाणीव करून देतो. हा "मी" जर आत्मभान असतो, तर तो माणसाला योग्य दिशेने नेतो, पण जर तो अहंकाराच्या रूपात प्रकट झाला, तर तो माणसाला विनाशाकडे नेतो.

अहंकार माणसाला संकुचित करतो. "मीच सगळं काही," "माझ्याशिवाय काहीच शक्य नाही," अशा विचारांनी तो स्वतःभोवती एक भिंत उभी करतो. ही भिंत त्याला इतरांपासून दूर नेते. माणसाच्या जवळ असलेली माणसं हळूहळू दूर होऊ लागतात, कारण त्या अहंकारात माणुसकी हरवते, आपुलकी हरवते.

अहंकाराने माणूस स्वतःच्या यशाचा कैदी बनतो. तो स्वतःच्याच कर्तृत्वाने एवढा भारावून जातो की इतरांच्या योगदानाकडे दुर्लक्ष करतो. पण जेव्हा वेळ प्रतिकूल होते, तेव्हा त्याला आधार देणारे हात मागे हटतात. ज्यांच्यासाठी तो मोठा बनण्याचा प्रयत्न करत होता, तीच माणसं त्याच्यावर टीका करतात, त्याच्या अपयशाचं स्वागत करतात.

इतिहासही याला अपवाद नाही. रावणाचा अहंकार त्याच्या विनाशाला कारणीभूत ठरला. कौरवांचा अहंकार महाभारताच्या युद्धाला कारणीभूत ठरला. यश, सत्ता, संपत्ती यामुळे जर माणसात नम्रतेऐवजी गर्व निर्माण झाला, तर त्या गर्वाचा परिणाम नेहमीच विनाशकारक असतो.

अहंकाराचा त्याग म्हणजे माणसाचं खऱ्या अर्थाने मुक्त होणं. आपल्याला सतत स्वतःला विचारावं लागतं, "मी म्हणजे कोण?" आपण या जगात आलेलो प्रवासी आहोत. आपण इथे शाश्वत नाही. आपल्या कर्मांमुळेच आपली खरी ओळख तयार होते. "मी" च्या जागी "आपण" हा विचार आणल्यास माणसाचं जीवन अधिक सुंदर आणि अर्थपूर्ण होतं.

संत तुकारामांनी म्हटलं आहे, "आपुल्या मना, शुद्ध ठेव रे!" शुद्ध मन म्हणजे अहंकाराचा अभाव. अहंकार हरवल्यावरच माणसाच्या आयुष्यात प्रेम, आपुलकी आणि आनंदाचा प्रकाश पसरतो.

माणूस मोठा होण्यासाठी पैसा, प्रतिष्ठा किंवा सत्ता लागते असं नाही; त्याला मोठं मन लागतं. "मी" च्या अहंकाराने निर्माण झालेली भिंत दूर केली, की माणसाला खरं जग दिसायला लागतं. शेवटी, आपण सगळेच या पृथ्वीवर एका मर्यादित वेळेसाठी आलो आहोत. माणुसकीने, नम्रतेने आणि प्रेमाने जगणं हाच जीवनाचा खरा अर्थ आहे.

"मी म्हणजे कोण?" या प्रश्नाचं उत्तर सापडतं तेव्हा अहंकार हरवतो, आणि माणसाला खरं आयुष्य जगता येतं. जीवनात खरा आनंद मिळतो तो "मी" नाही, तर "आपण" या विचारात.

© शब्दांकन: दीपक पवार (संपादक) खान्देश माझा